ΤΟ «ΧΑΝΙ» Ή Ο ΣΤΑΘΜΟΣ ΤΩΝ ΚΑΛΛΙΑΝΩΝ
Λειτουργία και νόημα των ΧΑΝΙΩΝ
Τα Χάνια ήταν μοναχικά σπίτια στον κάμπο ή στις καθιερωμένες διαδρομές (καρόδρομοι) με ζώα, μουλάρια, άλογα και καμήλες ,που λειτουργούσαν ως Πανδοχεία.
Κύριος σκοπός τους, ήταν η συνάντηση ανθρώπων και η ανταλλαγή εμπορικών προϊόντων, καθώς και η διανυκτέρευση περιηγητών.
Το Χάνι των Καλλιανών, πρέπει να ήταν από τα μεγαλύτερα επαρχιακά και τα πιο εξυπηρετικά Χάνια. Υπήρξε ένας σημαντικός σταθμός, στην περιοχή της Σολέας.
ΧΑΝΙ ΚΑΛΛΙΑΝΩΝ – Ιστορικά και Αρχιτεκτονικά στοιχεία
Το Χάνι των Καλλιανών είναι ένα ενδιαφέρον οικοδόμημα, που παρουσιάζει πλούσια τοπική αρχιτεκτονική. Κτισμένο στην είσοδο του χωριού, πάνω στον παλιό δρόμο Λευκωσίας – Τροόδους , προβάλλει επιβλητικά, ο γνωστός σε όλους σχεδόν τους Κυπρίους, Σταθμός των Καλλιανών, το πασίγνωστο «ΧΑΝΙ».
Το πασίγνωστο Χάνι, που σε παλιότερες δύσκολες εποχές, ξεκούραζε τους ταξιδιώτες, όταν τα ταξίδια ήταν δύσκολα και προβληματικά, λειτουργούσε αρχικά σαν πανδοχεία και αργότερα σαν καφενείο-εστιατόριο. Είναι διώροφο κτίριο με καμάρες, κτισμένο τον 18ον αιώνα και είναι αυθεντικό δείγμα λαϊκής Κυπριακής Αρχιτεκτονικής, ταυτισμένο θαυμάσια με το καταπράσινο τοπίο, τον ποταμό Καρκώτη και το πανάρχαιο γεφύρι, αφιερωμένο στον Άγιο Ηρακλείδιο. Το κτίριο έχει κηρυχθεί ως διατηρητέο μνημείο.
Το φημισμένο πλέον Χάνι, άρχισε να προσφέρει την φιλοξενία στους διερχόμενους περαστικούς, γύρω στο 1900. Κτίστηκε σ’ ένα από τα ομορφότερα τοπία της κοιλάδας και είναι βυθισμένο μέσα σε πράσινο, σπανίου κάλλους, που δημιουργεί ο ποταμός Καρκώτης, που περνά από μπροστά. Στις αρχές του 20ου αιώνα υπήρξε μεγάλο εμπορικό κέντρο, εφόσον δεχόταν αμαξηλάτες, των οποίων έσυραν άλογα και αργότερα καραβάνια καμήλων, από την Αμμόχωστο και την Μόρφου. Με τη διακίνηση αυτή μετέφεραν εμπορεύματα, όπως σιτάρι, άχυρο και κρασί. Την αναγκαιότητα ενός ξενώνα στη περιοχή, αντελήφθησαν δύο φίλοι, ο Γιαννής Κακούρης και ο Γάβρηλος και αποφάσισαν να κτίσουν το Χάνι, πάνω στην εμπορική αρτηρία. Το Χάνι κτίστηκε από τους δύο φίλους, κτίστες στο επάγγελμα, στα τέλη του 19ου ή αρχές του 20ου αιώνα. Τη μεγαλοπρέπεια του κτιρίου μαρτυρεί το αρχιτεκτονικό του σχέδιο. Αποτελείται από το κυρίως κτίριο, τον καθ’ αυτό ξενώνα και τους στάβλους στο πίσω μέρος, που ήταν επίσης μεγάλο και ευρύ κτίσμα.
Για την διαμονή των περαστικών, αναγκαία ήταν και η παρουσία στάβλων όπου θα ξεκούραζαν τα ζώα τους, κατά το βράδυ. Οι στάβλοι αντιστοιχούν σε τρία μεγάλα δωμάτια, με τις ταΐστρες των ζώων στον περίγυρο και μεγάλη ανοικτή αυλή με φούρνο. Το μικρότερο από τα δωμάτια ήταν αποθηκευτικός χώρος. Από τους λιθόκτιστους τοίχους, που αντιστοιχούν σε παλιά τεχνική οικοδομή, δίνεται η εντύπωση ότι οι στάβλοι προϋπήρχαν, αλλά από τις πληροφορίες που έδωσαν οι ιδιοκτήτες του Χανιού, το όλο κτίριο ανήκει στην ίδια περίοδο. Το ότι χρησιμοποιήθηκε διαφορετική λιθοδομία, μεταξύ των στάβλων και του κυρίως κτιρίου, που είναι πλινθόκτιστο, θα έγινε μάλλον για οικονομικούς λόγους, εφόσον η πέτρα που την εύρισκαν στη φύση, ήταν πιο φθηνή.
Το Χάνι σήμερα θεωρείται ιστορικό μνημείο.
Ο κυρίως ξενώνας αποτελείται από ισόγειο και όροφο, της ίδιας αρχιτεκτονικής διαρρύθμισης. Περιλαμβάνει έξι δωμάτια σε κάθε όροφο, από τα οποία ορισμένα δέχθηκαν μεταρρυθμίσεις, ώστε να αλλάξει ο αριθμός τους. Στο ισόγειο βρίσκονταν οι χώροι υποδοχής, το εστιατόριο, η ταβέρνα όπως την ονόμασαν, δωμάτιο στο οποίο βρίσκεται υπέροχο τζάκι κυπριακού τύπου. Η κουζίνα είναι το μικρότερο από τα δωμάτια του ισογείου και είναι στο βόρειο άκρο του κτιρίου, το ευκολότερο σημείο για να φθάσει κανείς με τις προμήθειές του.
Η κουζίνα δεν επικοινωνούσε απευθείας με γειτονικό δωμάτιο, αλλά με εξωτερική πόρτα, μέσω του κήπου. Στο κέντρο του ισογείου, διάδρομος οδηγούσε στους στάβλους. Ο ηλιακός, μακρόστενο δωμάτιο στην πρόσοψη, αποτελεί μια από τις ομορφότερες εικόνες που έχει να επιδείξει η κοιλάδα Σολέας, στον τομέα της αρχιτεκτονικής. Μια σειρά από μικρές κολόνες φτιαγμένες από συμπαγή τούβλα, υποβαστάζουν στοά στο ισόγειο και στον όροφο, στον οποίο οδηγεί πέτρινη σκάλα.
Σημερινή Λειτουργία και Χρήση του Χανιού
Το Χάνι σήμερα είναι πλήρως αναπαλαιωμένο, με τις πλέον καλύτερες προδιαγραφές, που διέπουν κτίρια διατηρητέα ως μνημεία.
Το Κοινοτικό Συμβούλιο Καλλιανών παραχώρησε το Χάνι, για στέγαση φορέων της κοινότητας. Στο ισόγειο λειτουργεί κυλικείο – καφενείο, για τις ανάγκες των κατοίκων, αλλά και των περαστικών. Στον πάνω όροφο, οι δύο πρώτες αίθουσες, παραχωρήθηκαν στον Πολιτιστικό-Αθλητικό Σύλλογο «Πρόοδος Καλλιανών», οι δύο επόμενες αίθουσες, στο Κέντρο Νεότητος, ενώ η άλλη έμεινε στο Κοινοτικό Συμβούλιο.
Στις αίθουσες που προαναφέρονται, γίνονται συχνά διάφορες εκδηλώσεις, πολιτιστικές, ψυχαγωγικές, σεμινάρια, συνεδριάσεις, εκπαιδευτικές και πολλά άλλα ενδιαφέροντα.
Προγραμματίζεται επίσης, σύμφωνα πάντα, με την επίβλεψη και καθοδήγηση του Τμήματος Αρχαιοτήτων, η λειτουργία ενός Λαϊκού Μουσείου στο υπόγειο, με εκθέματα από την γύρω περιοχή, που θα προβάλλουν τη λαϊκή παράδοση.
Το Κοινοτικό Συμβούλιο, με την βοήθεια του Κέντρου Νεότητος και του συλλόγου «Πρόοδος», άρχισε ήδη τη συλλογή και φύλαξη διαφόρων αντικειμένων, με σκοπό να εκτεθούν στο μουσείο.
